अयोध्याको राम मन्दिरको गर्भगृहमा प्राण प्रतिष्ठा हुने रामललाको मुर्ति पाँच बर्ष उमेर झल्काउने रहेको छ ।
जुन ५१ इन्च अग्लो मूर्ति हुनेछ र कालो रंगको हुनेछ । श्रीराम पाँच वर्षको बालकको रूपमा कमलमा विराजमान हुनेछन्। कमल फूलसहितको मूर्तिको उचाइ ८ फिट हुनेछ ।
तर, अब यहाँ स्वाभाविक प्रश्न उठ्छ कि ५ वर्ष उमेर झल्किने रामलल्लाको मुर्ति किन स्थापना गरिँदैछ ? योभन्दा ठुलो उमेर झल्किने श्रीरामको मुर्ति किन बनाइएन र यसको उचाइ ५१ इन्च मात्र किन राखियो ? अब यसबारेमा हामी बताउने छौं ।
खासमा राम मन्दिरमा रामको बाल्यकालको मूर्ति स्थापना भइरहेको छ र यसको उमेर ५ वर्षको रामलालाको हो। यो समयको रामको मुर्ति यही उमेरमा देखाएर किन स्थापना गरिँदैछ भन्ने कौतुहलता हुने स्वभाविकै हो । हिन्दू धर्ममा बाल्यकाललाई सामान्यतया ५ वर्षको उमेरसम्म मानिन्छ । यसपछि बच्चालाई समझदार मानिन्छ।
५ वर्षको बच्चालाई के मानिन्छ
चाणक्य र अन्य विद्वानहरूले स्पष्ट रूपमा भनेका छन् कि पाँच वर्षको उमेरसम्म बच्चाको हरेक गल्ती माफ हुन्छ किनभने उनीहरू निर्दोष हुन्छन् । त्यो उमेरसम्म उसलाई पढाउने काम मात्रै गरिन्छ । चाणक्य नीतिमा यी बालबालिकाको निर्दोषता र बौद्धिकताको बारेमा यसरी चर्चा गरिएको छ ।
पांच वर्ष लौं लालिये, दस सौं ताड़न देइ । सुतहीं सोलह बरस में, मित्र सरसि गनि लेइ ।
महाकाल लोकका महन्त प्रणव पुरी भन्छन्, ‘हाम्रा शास्त्रहरूमा पनि पाँच वर्षको उमेरसम्म भगवान र परमात्माको बाल्यकालको मनोरञ्जन बढी भएको पाइन्छ । पाँच वर्षको उमेरमा रामको मूर्ति स्थापना गर्ने सम्बन्धमा काकभुशुण्डीका श्लोकहरू एकदमै समयसापेक्ष र सही देखिन्छन् ।
तब तब अवधपुरी मैं जाऊं । बालचरित बिलोकि हरषाऊं ॥
जन्म महोत्सव देखउं जाई । बरष पांच तहं रहउं लोभाई ॥
तात्पर्य यो हो कि म अयोध्यापुरी जान्छु। छोराछोरीको खेल देखेर खुसी लाग्छ। म त्यहाँ गएर जन्मोत्सव हेर्छु र भगवानको शिशुलीलाको लोभमा ५ वर्षसम्म त्यहाँ बस्छु।
ककभुषुण्डीले उनको बालरूप र अन्य कुराका बारेमा धेरै भनेका छन् । त्यसपछि उनले रामलल्लाको बालस्वरूप बाहिर ल्याएका छन । जसका कारण उनको बाल्यकालको मूर्ति अयोध्याको राम मन्दिरमा स्थापना गर्नु उपयुक्त हुने उल्लेख गरिएको छ ।
इष्टदेव मम बालक रामा । सोभा बपुष कोटि सत कामा ॥
निज प्रभु बदन निहारि निहारी । लोचन सुफल करउं उरगारी ॥
अर्थात् बालकको रुपमा श्री रामचन्द्रजी मेरा प्रिय देवता हुनुहुन्छ, जसको शरीरमा करोडौं कामदेवहरूको सौन्दर्य छ । ओह, श्री गरुड, प्रभुको मुहार देखेर म मेरो नेत्र सफल बनाउँछु ।
काकभुशुण्डी को थिए ?
अब हामी तपाईलाई काकभुशुण्डीको बारेमा बताउने छौं, जसलाई भुशुण्डी पनि भनिन्छ । उनलाई राम भक्तको रूपमा चित्रण गरिएको छ, जसले गरुडलाई कागको रूपमा रामायणको कथा सुनाउँछन् । चिरन्जीवी मानिन्छन् । यो पृथ्वीमा अझै जीवित छ भन्ने विश्वास गरिन्छ ।
काकभुशुण्डी मूलतः अयोध्याको शूद्र वर्गका सदस्य थिए । एक पटक शिव क्रोधित भए र उनलाई सर्प बन्ने श्राप दिए । पछि बिन्ती गरेपछि शिवले सजाय घटाए र धेरै जन्म पछी काकभुशुण्डी भएर ब्राह्मण भएर जन्मिने बताइदिए । पछि उनी रामको भक्त बन्छन तर पछि फेरि श्रापले काग बनेका थिए ।
रामको बाल्यकालको लिला
भनिन्छ, कभुशुण्डीले रामलाई बालरूपमा अयोध्यामा निरन्तर देखे र यसबारे धेरै कुरा भने । यद्यपि भगवान रामले आफ्नो जीवनमा धेरै कम चमत्कारी कार्यहरू देखाएका छन् । हो, बाल्यकालमा एक पटक उनले पनि माता कौशल्यालाई आफ्नो मुखभित्रको ब्रह्माण्ड देखाएका थिए । यसपछि उनको दोस्रो असाधारण कर्म सीता स्वयंवरमा शिवको धनुष तोड्नु थियो । अन्यथा, उहाँ आफ्नो जीवन भर एक मानवको रूपमा मात्रै रहे ।
मूर्ति ५१ इन्च मात्र अग्लाे किन ?
अब हामी तपाईलाई बताउँछौं कि यो मूर्ति ठ्याक्कै ५१ इन्च अग्लो किन छ। भारतमा अहिलेको युगमा ५ वर्षको बच्चाको उचाइ ४३ देखि ४५ इन्च मानिने भए पनि जुन युगमा रामको जन्म भएको थियो, त्यतिबेला सर्वसाधारणको औसत उचाइ निकै बढी थियो । त्यसैले ५१ को शुभ अंकलाई हेर्दा उनको उचाइ ५१ मानिन्थ्यो ।
कालो ढुङ्गाको नै मुर्ति किन बनाइयो ?
यो मूर्ति किन कालो ढुङ्गाबाट बनेको हो भन्ने अर्को प्रश्न हुन सक्छ। वास्तवमा रामलालाको मूर्ति शालिग्राम ढुङ्गाबाट बनेको हो, जसबाट हिन्दू धर्मका देवीदेवताको मूर्ति बनाइन्छ। यो एक पवित्र पत्थर मानिन्छ । शालिग्राम कालो रंगको चिल्लो, अंडाकार ढुङ्गा हो । धार्मिक ग्रन्थका अनुसार शालिग्राम भगवान विष्णुको मूर्ति स्वरूप हो । यो एक प्रकारको जीवाश्मा पत्थर हो । शालिग्राम सामान्यतया पवित्र नदीको तल वा किनारबाट संकलन गरिन्छ।
७४ वर्षअघि कति ठूलो मूर्ति राखिएको थियो
७४ वर्षअघि बाबरी संरचनामा रामलल्लाको मूर्ति राख्दा ९ इन्च अग्लो र अष्टधातुको बनाइएको थियो । यो सन् १९४९ को कुरा हो, जब भत्काइएको बाबरी मस्जिदमा पहिलो पटक रामलालाको मूर्ति देखा परेको थियो ।
